TranslateHersenvliesontsteking
Bij een hersenvliesontsteking zijn de hersenvliezen ontstoken. We gebruiken hiervoor ook wel de naam meningitis. De hersenvliezen zitten om de hersenen en het ruggenmerg. Een hersenvliesontsteking kan komen door een bacterie of virus.
Hersenvliesontsteking door een bacterie is een hele ernstige ziekte die snel behandeld moet worden. Bij een virus verloopt de hersenvliesontsteking minder ernstig.
Klachten
Welke klachten u heeft, ligt aan waardoor u hersenvliesontsteking heeft gekregen. Door een bacterie of door een virus. Hersenvliesontsteking door een bacterie verloopt meestal ernstiger.
Klachten bij een bacterie
- hoge koorts
- stijve nek: de kin niet op de borst kunnen brengen
- hoofd achterovergebogen
- minder bewustzijn
- heftige hoofdpijn
- misselijk, overgeven
- overgevoelig voor licht
- uitval van hersenzenuwen (te merken aan bijvoorbeeld ‘scheelzien’ of doofheid)
- epileptische aanvallen (dit komt vaker bij kinderen voor)
- minder kracht aan één kant van het lichaam
- moeite met spreken
- puntbloedinkjes en rode vlekken op de huid die niet weggaan als u er op drukt. Dit zijn geïnfecteerde bloedstolseltjes die voor trombose zorgen.
- huiduitslag
Hersenvliesontsteking door een bacterie kan zich snel ontwikkelen. U kunt binnen 24 uur flink zieker worden.
Klachten bij een virus
Klachten die u kunt hebben zijn onder andere:
- koorts
- hoofdpijn
- lichte stijfheid in de nek
- overgevoelig voor licht
- licht gedaald bewustzijn
Soms zijn er andere klachten, zoals:
- huiduitslag
- spierpijn
- diarree
- keelontsteking
Bent u ziek door het herpesvirus? Van dat virus is bekend dat het zich makkelijk uit kan breiden naar het hersenweefsel. U kunt dan verward raken of ander gedrag laten zien.
Oorzaken
Door een bacterie
- Verschillende bacteriën kunnen voor hersenvliesontsteking zorgen. Bij volwassenen zijn dat meestal de pneumokok (52%), meningokok (17%) en Haemophilus influenza B (Hib) (5%). Deze bacteriën kunnen een tijdje in de neus-keelholte zitten zonder dat u er ziek van wordt.
- Als uw weerstand minder is, kan de bacterie zich uitbreiden. De bacterie kan dan in de slijmvliezen komen en zich via het bloed verspreiden naar de hersenen.
- De bacteriën kunnen ook via een ontstoken oor- of neusbijholte naar de hersenen gaan.
- Als de hersenvliesontsteking niet behandeld wordt, kan de ontsteking in het hersenweefsel komen.
Door een virus
- Veel virussen kunnen zorgen voor hersenvliesontsteking. Meestal is dit het herpesvirus. Dit is een variant van het virus dat ook zorgt voor een koortslip of gordelroos.
- Ook bof-, mazelen- of enterovirussen kunnen voor een hersenvliesontsteking zorgen.
- Na onderzoek kunnen we vaak wel vaststellen dat het een virus is geweest, maar niet welke.
Besmetting
- Een hersenvliesontsteking zelf is niet besmettelijk. Bacteriën of virussen die het veroorzaken, kunnen wel besmettelijk zijn.
- Een bacterie of virus kan worden overgebracht via druppeltjes in de lucht. Dus door hoesten of inademen van de lucht van de zieke.
- Virussen kunnen worden overgebracht door insecten. In Nederland gebeurt dit niet. Virussen kunnen ook worden overgebracht door besmet eten of water, door druppeltjes uit de neus-keelholte of door slechte hygiëne.
- Als u een bacterie of virus bij u draagt, wil dat nog niet zeggen dat u er ziek van wordt.
- De tijd tussen besmetting en de eerste klachten van de ziekte (incubatietijd) is kort: twee tot tien dagen.
- Als nog niet zeker door welke bacterie u ziek bent, verplegen we u uit voorzorg in isolatie. Dit doen we de eerste 24 uur nadat we gestart zijn met antibiotica. Dat is nodig om andere patiënten te beschermen.
Voorkomen
- Een hersenvliesontsteking komt gelukkig niet zo vaak meer voor. Onder andere door vaccinatie tegen meningokokken C en Haemophilus influenza type B. Tegenwoordig worden ook baby’s tegen verschillende soorten pneumokokken ingeënt.
- Meningitis door het bofvirus of het mazelenvirus komt door vaccinaties bij kinderen ook bijna niet meer voor. We raden aan om uw kind te laten vaccineren volgens het rijksvaccinatieprogramma.
- Zoek contact met uw huisarts of de GGD als u denkt meer risico te lopen om hersenvliesontsteking te krijgen. Zij kunnen u advies geven wat voor u verstandig is.
- In sommige landen komt hersenvliesontsteking vaker voor. Informeer daarnaar voor u op vakantie gaat. Dat kan bij de GGD. Of kijk op de website ggdreisvaccinaties.nl.
Onderzoek
Lichamelijk onderzoek
De arts onderzoekt u lichamelijk, bekijkt u en test hoe stijf uw nek is.
Ruggenprik (lumbaalpunctie)
Om vast te stellen of u hersenvliesontsteking heeft, neemt de arts wat hersenvocht (liquor) weg. Dat gebeurt met een ruggenprik (lumbaalpunctie). Het hersenvocht onderzoeken we. We kunnen dan zien waardoor u ziekt bent. Daar kunnen we de behandeling op richten.
CT-scan
Soms laat de arts voor de lumbaalpunctie een CT-scan van uw hoofd maken.
Bloedonderzoek
We nemen regelmatig bloed af om te kijken hoe het met u gaat. Bij koorts boven de 38,5 °C nemen we ook bloedkweken af. Hierbij kijken we in uw bloed wat u ziek maakt en voor welk antibioticum dat gevoelig is.
Uitstrijkje neus- en keelholte
Vaak maken we een uitstrijkje van de neus- en keelholte om op te sporen wat u ziek maakt.
Röntgenfoto’s
Soms maken we röntgenfoto’s om te kijken waar een infectie begonnen is (longen, bijholtes, middenoor).
Huidbiopt
Bij puntbloedinkjes op de huid kunnen we wat weefsel van de huid onderzoeken om zeker te weten wat het is.
Behandeling
Behandeling bij een bacterie
Hersenvliesontsteking door een bacterie kan ernstig aflopen. Dat ligt aan hoe snel we met de behandeling kunnen starten. En aan de leeftijd, weerstand en andere problemen die er misschien zijn. Ongeveer 75% van de mensen herstelt goed.
Antibiotica
We starten snel met antibiotica. Ook als we nog niet weten door welke bacterie u ziek bent. Dit doen we omdat hersenvliesontsteking door een bacterie ernstig kan verlopen. Hoe lang u antibiotica krijgt, ligt aan het soort bacterie, hoe oud u bent en welke risico’s er zijn. Als we weten door welke bacterie u ziek bent, passen we de antibiotica zo nodig aan. We kunnen dan gerichter behandelen.
Corticosteroïd
Aan de behandeling met antibiotica voegen we vaak een corticosteroïde toe (zoals dexamethason). Dit medicijn zorgt dat minder schadelijke afvalstoffen vrijkomen door het doden van de bacteriën. Dit is beter voor de hersenen. Ook zorgen deze medicijnen dat de zwelling van de hersenen minder wordt. Die zwelling ontstaat door vocht door de ontsteking. Dat vocht kan nergens heen, omdat om de hersenen een harde schedel zit. Dat kan druk op de hersenen geven.
Infuus
We geven medicijnen tegen pijn, koorts en misselijkheid. Dat doen we meestal via een infuus. Via het infuus kunnen we ook extra vocht geven. Dat doen we als u te weinig vocht binnenkrijgt. Bijvoorbeeld omdat u minder zin in eten heeft en minder dorst heeft. Of omdat u moet spugen.
Bewaking
Als u erg ziek ben, moeten we u aan een monitor leggen. Zo houden we uw hartslag, bloeddruk en het zuurstof in het bloed goed in de gaten. Daarnaast controleert de verpleegkundige regelmatig uw temperatuur en uw bewustzijn.
Behandeling omgeving
Komt de hersenvliesontsteking door de meningokokbacterie? Dan behandelen we ook uw gezinsleden of huisgenoten voor de zekerheid met antibiotica. Die kunnen de bacterie misschien ook hebben gekregen. De antibiotica doodt de bacterie in de neus-keelholte voordat die voor schade kan zorgen.
Behandeling bij een virus
- Antibiotica helpt alleen tegen bacteriën, niet tegen virussen. Het lichaam moet zelf tegen het virus vechten.
- We kunnen wel medicijnen geven tegen de pijn, koorts en misselijkheid.
- Soms krijgt u een infuus om u extra vocht te geven.
- Bewaking aan de monitor is meestal niet nodig. Behalve als u ziek bent geworden door een herpesvirus. Dit behandelen we met aciclovir, een antiviraal middel, via een infuus. Bij het herpesvirus kan de ontsteking uitbreiden naar de hersenen.
Na de behandeling
Aan een hersenvliesontsteking door een bacterie kunt u klachten overhouden:
- Veel patiënten zijn na een hersenvliesontsteking vermoeid. Soms moet u uw conditie weer opbouwen, net als bij een andere ziekte.
- Soms zijn de ruimtes met hersenvocht door bijvoorbeeld een breuk met elkaar verbonden. Dan kan de hersenvliesontsteking terugkomen.
- Door verklevingen van de hersenvliezen kunt u een ‘waterhoofd’ krijgen.
- Blijvende schade aan de hersenzenuwen. Dat kan bijvoorbeeld zorgen voor doofheid, evenwichtsstoornissen of een verlamming aan één kant van het gezicht.
- Epilepsie.
- Problemen met leren, concentreren en gedrag. Soms ook een geestelijke achterstand. Merkt u dit? Zoek dan professionele hulp.
Hersenvliesontsteking door een virus duurt meestal minder dan een week. De meeste mensen zijn na een tot drie weken zonder verdere klachten hersteld. Deze klachten komen wel eens voor:
- Door het herpesvirus kan de ontsteking zich uitbreiden naar het hersenweefsel. Dat kan zorgen voor veranderingen in het gedrag of een geestelijke achterstand.
- Door het herpes zoster-virus kunt u gordelroos krijgen. Dat is een ontsteking van de gevoelszenuwen van de huid die vaak pijn doet. U krijgt dan ook blaasjes op de huid.