TranslateWaarom een GEM-zorgpad?
In Nederland bezoeken elk jaar 800.000 ouderen de SEH. Deze patiëntengroep neemt de komende jaren fors toe door de dubbele vergrijzing: veranderende demografie en een toegenomen levensverwachting. Op dit moment is één op de drie patiënten die zich op de SEH meldt 80-plus, waarna vaak een opname in het ziekenhuis volgt. Eerder is door de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem (VMS) ‘kwetsbare ouderen’ de zorg voor deze groep in het ziekenhuis verbeterd, maar niet specifiek op de SEH. De IGJ-indicator ‘Delirium’ (en vanaf 2021 het IGJ-verbeterdoel ‘Valpreventie bij ouderen’) verplicht inmiddels specifieke zorg voor kwetsbare ouderen op de SEH.
Oudere patiënten met kwetsbaarheid hebben veelal een complexe zorgvraag. Een verblijf op de SEH is zwaar voor deze ouderen die al weinig reserves hebben. Als poort van het ziekenhuis is de SEH de aangewezen plek om te zorgen dat kwetsbare ouderen goed worden opgevangen en daarmee een zo goed mogelijke start maken met hun opname. Of, wanneer opname in het ziekenhuis niet geïndiceerd blijkt, ervoor te zorgen dat ze de juiste zorg krijgen op een andere plek. Daarom is het van belang om de opvang op dit schakelpunt zo goed mogelijk voor hen in te richten.
Doel
Het doel van de implementatie van het GEM-zorgpad is om de verschillende fasen van het verblijf op de SEH voor oudere patiënten te optimaliseren. Dit in nauwe samenwerking met alle specialismen op de SEH, de apotheekmedewerkers, de transferverpleegkundigen en met de regionale Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg (VVT).
Omdat het GEM-team direct beschikbare geriatrische deskundigheid heeft, leidt het GEM-zorgpad tot:
- eerdere herkenning van de kwetsbare oudere
- snellere en vollediger probleemanalyse met toegespitste diagnostiek
- zinvolle interventies gericht op behoud van functioneren en kwaliteit van leven, passend bij de wens van de patiënt
- snelle doorplaatsing naar de juiste zorg
Hiermee verbetert de kwaliteit, veiligheid, doelmatigheid en effectiviteit van de acute zorg voor de kwetsbare 70-plussers op de SEH.
Het GEM-team
Het GEM-team bestaat uit een SEH-verpleegkundige, een verpleegkundig specialist (vs) of een a(n)ios Geriatrie, een geriater, een ziekenhuisapotheker en apothekersassistent en een transferverpleegkundige. Over de grenzen van de specialismen heen werken zij samen met de hoofdbehandelaar om goed afgewogen tot zinvolle diagnostiek en behandeling te komen.
Het geschetste probleem vraagt om oplossingen in de gehele keten. Dit project richt zich alleen op de SEH. Uiteraard is het zinnig ook te kijken naar de situatie vóór presentatie. Denk bijvoorbeeld aan Advance Care Planning of behandelteams aan huis, zoals een mobiel huisartsteam, specialist ouderengeneeskunde (SO) of de Regionale Ambulancevoorziening (RAV). Door zorg af te buigen naar een spoedpoli en huisartsvisites over de dag te spreiden, ontstaat er op de SEH geen piekdrukte aan het eind van de middag of begin van de avond. Het GEM-team kan onderdeel zijn van een ‘spoedplein’. Wat betreft de capaciteit op de SEH kan kritisch worden gekeken naar oneigenlijk gebruik van de SEH. Ook kan worden gekeken naar de periode na ontslag, gericht op het voorkomen van heropnames, bijvoorbeeld door overdachten te optimaliseren of te verwijzen naar andere soorten van zorg, zoals de Wijkkliniek (Buurman/de Rooij).
De kwetsbare oudere
Kwetsbare ouderen onderscheiden zich van hun leeftijdsgenoten door beperkingen op meerdere domeinen. Hierdoor zijn zij thuis al minder zelfredzaam. Een relatief kleine verwonding kan het verschil betekenen in wel of niet meer zelfredzaam zijn. Deze patiënten komen vaak met grotere beperkingen in het functioneren het ziekenhuis uit dan ze erin kwamen. Dat leidt weer tot een hoge kans op permanente opname in een verpleeghuis. Dit zijn verstrekkende gevolgen voor de patiënt en hun naasten.
Atypische presentatie
Vaak hebben kwetsbare ouderen een atypische klachtenpresentatie. De symptomatologie is anders dan bij jongere patiënten en de parameters waar men doorgaans op de SEH op vaart moeten anders worden geïnterpreteerd. Aan een val of delier bijvoorbeeld kunnen hele diverse problemen ten grondslag liggen. Wanneer er dan alleen naar de gevolgen van de val gekeken wordt, bestaat de kans dat de oorzaak, zoals bijwerkingen van medicatie, infectie, hartritme- of elektrolytenstoornis, gemist wordt. Omdat er vaak sprake is van een combinatie van somatische, psychische, cognitieve, sociale en functionele problemen, komt de acute aandoening bovenop bestaande comorbiditeiten en polyfarmacie.
De mate van ernst van de ziekte van de kwetsbare oudere wordt vaak onderschat en onvoldoende herkend door onder andere beperkte geriatrische deskundigheid van het personeel op SEH. Het is belangrijk dit te onderkennen omdat patiënten die zich presenteren met een atypisch beeld een fors hogere 30-dagenmortaliteit hebben. Ook leidt onvoldoende herkenning van de problemen tot onnodige her-bezoeken op SEH. Bijna altijd is bij patiënten met een atypische presentatie de triage op urgentie te laag. Deze patiënten blijken ook langer op de SEH te verblijven en bij hen is vaker sprake van overmatige diagnostiek.
Vanuit de praktijk blijkt dat een behandeling van het GEM-team meerwaarde heeft als een oudere patiënt aan een van deze criteria voldoet:
- Bekend met geheugenproblemen.
- Verward/delirant of heeft een eerder delier doorgemaakt.
- Reden van presentatie is een val of wegraking.
- Er is (meer) zorg thuis nodig of (tijdelijke) verpleeghuiszorg als de patiënt niet wordt opgenomen.
- De klinische blik van de SEH-verpleegkundige zegt dat patiënt door het GEM-team gezien moet worden.
In Tergooi MC heeft de verpleegkundig specialist of a(n)ios de vrijheid om af te zien van het inzetten van een assessment als na een korte inschatting de meerwaarde nihil wordt geacht. Bij bijvoorbeeld een zeer fitte oudere van 71 die van de racefiets viel door een overstekende hond op de hei is geen assessment nodig.