Translate1 oktober 2021
Hoe film IC-patiënt helpt bij traumaverwerking
Het beeld van de eenzame corona IC-patiënt die geen bezoek mocht ontvangen, staat op ieders netvlies gebrand. Op de Intensive Care van ziekenhuis Tergooi in Hilversum ontstond het idee de IC naar de bezoekers te brengen door gebruik van film. Een gouden zet, voor patiënten en familie. Grondlegger Angelique Titulaer: ‘Je merkt meteen dat het iets doet bij de patiënt. De kracht van film is super.’
Het is een grauwe, natte dinsdagmorgen, kenmerkend voor de zomer van 2021. Op geleide van het navigatiesysteem doemt om tien uur ziekenhuis Tergooi in Hilversum op in ons vizier: een verouderd hoekig pand voorzien van tientallen ramen. Rechts hiervan pronkt een veel nieuwer perceel; dit is het omhulsel van het nieuwe Tergooi dat in 2023 als medisch centrum zal dienen. Aan de linkerkant ligt het parkeerterrein. Op de route van de parking richting de hoofdingang staan om de zoveel meter banners met daarop foto’s van zorgprofessionals afgebeeld. Het zijn impressiefoto’s en geeft de kijker het gevoel alsof deze getuige is van een intiem en persoonlijk moment. Je proeft de sfeer die heerste in de periode van de pandemie.
Eerbetoon
In de welkomsthal is de sfeer heel anders. Het gonst van de bedrijvigheid van het typische ziekenhuisleven. Het winkeltje links verkoopt koffie, thee en een lekker gebakje. Mensen registreren zich bij de verschillende aanmeldzuilen. Iedereen draagt netjes een mondmasker en handalcohol is beschikbaar in overvloed. In de reuring verschijnt ineens een vrouw gehuld in een kleurrijk OK-pak, vrolijk beschilderde klompen en met een bos donkerbruine krullen. “Welkom bij Tergooi! Hebben jullie buiten de verschillende foto’s gezien?” Dit is Angelique Titulaer ten voeten uit: energiek, enthousiast en recht voor zijn raap. Direct valt het kwartje, de foto’s buiten zijn door haar gemaakt. Deze zijn onderdeel van een tentoonstelling genaamd ‘Zorg(en) in beeld’: een expositie die gaat om de zorg van de patiënt, maar ook om de patiënt zelf. Tegelijkertijd is het een eerbetoon aan alle zorgmedewerkers. Vervolgens heeft ze met haar camera ook het zorgtraject van kritieke COVID-patiënten vastgelegd. Aansluitend monteerde ze deze fragmenten tot een persoonlijke montage van hun periode in het ziekenhuis, om thuis later terug te kijken.
Afgelopen jaar kwamen ongeveer zesduizend mensen met COVID-19 op de Nederlandse IC’s. Inherent aan deze ontwikkeling groeit het aantal patiënten dat Post Intensive Care Syndroom (PICS) ontwikkelt. Het IC-dagboek lijkt een positieve bijdrage te leveren aan het herstel van post-IC patiënten, maar was tijdens de coronapandemie onmogelijk om bij te houden door de beperkte bezoekregeling. Het initiatief van Angelique lijkt hiermee the missing link in de ingewikkelde zorgpuzzel en voor Venticare Magazine een reden om te komen kijken.
Hoe het begon…
Angelique is IC- en CCU-verpleegkundige van huis uit en zij was afdelingsmanager van de CCU/EHH en IC tot 2015. Bij aanvang van de eerste COVID-piek in maart 2020 ging zij terug naar de IC. In die tijd mochten patiënten geen bezoekers ontvangen. “Schrijnend was dat”, vertelt ze. “Via videoverbindingen belden de zorgprofessionals één à twee keer per dag met de thuisblijvers. Deze mensen zaten echt te wachten op deze contactmomenten. Vanuit deze behoefte voelde ik dat we hen meer moesten laten zien.” Dan begint het balletje te rollen. Angelique begint impressiefilms te maken die bedoeld zijn voor de mensen thuis. In deze films geeft een intensivist uitleg over corona en vertelt hij dat het hem namens het ziekenhuis spijt dat bezoekers niet langs kunnen komen bij hun geliefden. Maar ook dat er goed voor hun familielid of partner gezorgd wordt en wie daarvoor verantwoordelijk zijn. Daarna komt de IC in beeld, waar artsen en verpleegkundigen rondlopen en werken en patiënten onherkenbaar in de buikligging liggen. Van deze films heeft Angelique er twee gemaakt. “IC-verpleegkundigen kregen meermaals de vraag vanuit patiënten of ik beeldmateriaal had van hen op de IC. Hier bleek een duidelijke behoefte uit,” legt Angelique uit.
Persoonlijke filmfragmenten
Als vroeg in het najaar van 2020 het aantal coronapatiënten toeneemt, gaat Angelique met de intensivisten en verpleegkundigen van de Intensive Care in overleg. Ze wil de patiënten op regelmatige basis gaan filmen, om deze films later aan hen mee te geven. Dit kan hen helpen bij de verwerking van hun eventuele IC-trauma. Ze krijgt een akkoord en duikt in de privacywetgeving hoe ze volgens de AVG-richtlijnen de COVID-patiënten kan filmen. Wanneer ze dit rond heeft, gaat ze iedere dinsdag- en donderdagochtend met haar camera de IC op. Toestemming wordt allereerst gevraagd aan de eerste contactpersoon.
Hiervoor is gekozen omdat de patiënt hier vaak niet toe in staat bleek. Zodra patiënten ontslagen worden uit het ziekenhuis, vragen post IC-verpleegkundigen bij het maken van een afspraak op de Post IC poli of ze het filmmateriaal willen hebben. Soms vroegen patiënten er al eerder om. Indien ze het toch niet willen, verwijdert ze al het verzamelde beeldmateriaal. Sindsdien heeft ze van de bijna tachtig COVID-patiënten die opgenomen zijn geweest op de IC, zo’n zestig patiënten gefilmd. De persoonlijke verzameling van fragmenten varieert van twee tot acht minuten, afhankelijk van de opnameduur. De beelden monteert Angelique in chronologische volgorde met mooie bijpassende muziek. Tijdens de opname krijgen de naasten van de patiënt een ‘Leer me kennen-poster’ en wordt hen gevraagd deze in te vullen. Hierop staat onder andere welke muziek de patiënt graag luistert en wat diens hobby’s zijn.
Beeld komt tot leven
In een voorbeeldfilm zingt Bianca Ryan Why Couldn’t It Be Christmas Every day?, waardoor de kijker weet dat deze patiënt in december opgenomen lag. Een dialyseapparaat filtert rustig het bloed. Een volledig bepakte IC-verpleegkundige wast zachtjes de haren van een patiënt met een shampoomuts. In het volgende fragment ligt een patiënt volgeplakt met stickers aan diverse infuuslijnen. De pompen die de patiënt van verschillende medicijnen voorzien, piepen om de beurt. Een patiënt wordt gedraaid onder begeleiding van zes IC-professionals. Op de achtergrond klinkt het constante geluid van de beademingsmachine en speelt rustige pianomuziek. Angelique: “Ik heb veel met muziek, ik kan uren zoeken naar een juiste compositie bij een stuk. Dat vind ik erg belangrijk. Ik hou rekening met de muziekkeuze van de patiënt en zorg ervoor dat ik er een mooie, bijpassende achtergrondmelodie bij vind.”
IC-ballerina
Angelique kon met haar ervaring als IC-verpleegkundige en als fotograaf-filmer moeiteloos tussen de zorgprofessionals heen bewegen en de momenten vastleggen. Twee van deze professionals zijn Ineke Berendsen (61) en Mirelle Koelewijn (30). Zij werken als IC-verpleegkundigen en verzorgen samen de Post IC poli voor patiënten die op de IC hebben gelegen. Over het werk van Angelique zijn beide dames erg enthousiast. Angelique danste tussen de Acute Zorgprofessionals door en liep nooit in de weg. Ineke: “Het ging vanzelf, en het hielp dat het vaste dagen waren. Wij als IC-verpleegkundigen weten hoe belangrijk het is voor de patiënt en de familie om later zulke beelden te hebben, om PICS te verminderen of zelfs te voorkomen. Daarom vonden wij het ook helemaal niet erg.” Mirelle knikt instemmend: “Wij geloven dat het delier dat mensen doormaken met COVID soms vele malen erger is dan bij ‘gewone’ IC-patiënten. We denken dat de films kunnen helpen bij het verwerken van het trauma van hun IC-opname. Ze kunnen nu het verschil zien tussen hun herinneringen of dromen en de werkelijkheid.”
Ontslagen, en dan?
De IC nazorgpoli vindt twee dinsdagen per maand plaats. In drukke tijden zien de dames per dag zo’n vijf patiënten die vaak hun partner of een kind meenemen. In een uur tijd nemen ze hen mee naar de IC. “Vaak willen mensen ook de kamer zien waar ze zelf hebben gelegen en anders laten we ze een soortgelijke kamer zien”, legt Ineke uit. Ze vervolgt: “Als collega’s aan het werk zijn, komen zij vaak nog een praatje maken. De patiënt herkent hen meestal niet, maar de partner of de kinderen wel. Deze mensen hebben zoveel vragen dat een uur eigenlijk te kort is.” Op deze dag krijgen de patiënten hun film mee naar huis op een USB-stick, die ze zelf thuis kunnen bekijken.
Een tijdje later belt Ineke of Mirelle de patiënt na en vaak bespreken ze dan de film nog even. Op de vraag of hun nazorg veranderd is sinds de komst van de film antwoordt Ineke instemmend. “Het is voor patiënten vaak confronterend. Ze zien wat er gebeurd is, in plaats van dat het hen verteld wordt. Foto’s zijn stilstaand, maar deze beelden leven echt. Hierdoor beseffen ze veel beter wat ze daadwerkelijk allemaal hebben ondergaan.” Mirelle: “Als patiënten terugkomen op de poli gebruiken we ook vaak voorbeelden: foto’s van hoe normale longen eruitzien met de verschillende longkwabben, hoe een tube eruit ziet en hoe die werkt, hoe het uitzuigen van sputum in zijn werk gaat. Alles om de patiënten te helpen te begrijpen wat er allemaal is gebeurd.”
Het gevoel van voldoening
Tijdens het filmen is Angelique bezig met bepalen welke beelden ze wel en niet heeft voor een juiste montage. Tijdens het wekelijks filmen van de doodzieke patiënten bouwt ze ook een soort band met ze op. “Ik filmde al vier weken op rij een patiënt die alleen maar doodstil en met zijn ogen dicht lag. Er was geen vooruitgang te zien. Toen die patiënt voor het eerst zijn ogen opende en een knikje gaf ter bevestiging van bewustzijn, kreeg ik tranen in mijn ogen. Dat was een emotioneel moment.” Ik was zo blij dat die patiënt het gehaald had. Dit werk geeft me enorm veel voldoening en vond ik erg zinvol. Als ik dit voor de rest van mijn leven zou mogen doen, zou ik ervoor tekenen. Het is zo dicht bij de patiënt. Je merkt meteen dat het iets doet en iets toevoegt. De kracht van film is super.”
Ten tijde dat deze uitgave bij de drukker ligt, wordt in Tergooi het filmen tijdens de coronacrisis geëvalueerd. Vooruitblikkend zegt Angelique: “Ik zou van dit concept iets structureels willen maken voor de lang liggende IC-patiënt. Als ik dit op deze manier zou kunnen voortzetten, dan heeft COVID toch nog iets positiefs gebracht.” Wat ze zou doen met een flinke smak geld? “Een digitaal dagboek ontwikkelen, AVG-goedgekeurd. Daarin zet ik dan de film en kunnen mensen hun eigen verhalen en foto’s toevoegen. Voor het complete verhaal. Dat zou ideaal zijn.
Dit artikel verscheen in oktober 2021 in Venticare Magazine. Het artikel is geschreven door Rosan Weber en is met toestemming gepubliceerd op de website van Tergooi.
E-mail nieuwsbrief