Translate18 november 2020
‘Nooit vakantie van diabetes’ Gooi en Eemlander interviewt artsen Elin Seebus en Jeroen de Sonnaville
Tot begin vorige eeuw gingen mensen dood aan diabetes. Pas door de ontdekking van insuline in 1922 werd behandeling mogelijk. De ontwikkelingen gaan honderd jaar later zo hard, zeggen artsen Elin Seebus en Jeroen de Sonnaville, van het diabetesteam van Tergooi, dat de ziekte misschien over tien jaar de wereld uit is. Vandaag op Werelddiabetesdag vragen zij aandacht voor de volksziekte die steeds meer mensen treft en hun leven dag en nacht beïnvloedt.
“Bedoel je deze?” Met een grote grijns trekt Elin Seebus een rolletje druivensuiker uit de borstzak van haar doktersjas. Als tijdens het interview het klassieke beeld van een diabetespatiënt met een suikerklontje op zak ter sprake komt, veert de diabetesspecialist van Tergooi meteen overeind. “Heb ik áltijd bij me. Ik ben altijd alert.” Ondanks de sensor op haar arm en het insulinepompje op haar lijf, blijft er altijd de angst dat het mis kan gaan. Dat haar bloedsuikerspiegel zo hoog wordt dat ze in coma raakt.
Elin Seebus (43) is diabetesarts én zelf een van de 100.000 Nederlanders die diabetes type 1 heeft, een auto-immuunziekte. “Een foutje van de natuur”, zegt Seebus. Haar collega Jeroen de Sonnaville (62) lacht als ze het rolletje Dextro tevoorschijn tovert. “Ik heb er ook een, maar die ligt altijd in mijn la. Voor mijn patiënten. Ik heb een nichtje dat ik vroeger stuipend in een hypo gezien heb, dus ik heb het wel van dichtbij meegemaakt.”
De Sonnaville en Seebus zijn beide internist-endocrinoloog en vormen met Karin Daemen en Pieter-Willem Kamphuisen het team van diabetesartsen van ziekenhuis Tergooi. Bijgestaan door zes gespecialiseerde diabetesverpleegkundigen, een diëtist en een psycholoog behandelen ze jaarlijks zo’n 1.800 volwassen patiënten met diabetes type 1 en 2 (zie kader).
“Bijzonder werk, een mooi vakgebied”, zegt De Sonnaville. “Diabetespatiënten houd je heel lang bij je. Ik werk nu 22 jaar in Tergooi en heb zelfs patiënten die al bij mijn voorgangers kwamen. De oudste diabetespatiënt is 86 en heeft de ziekte al 70 jaar. Je kunt er ook echt wel oud mee worden.”
Toch is diabetes een gevaarlijke ziekte die veel risico’s kent voor patiënten. Wat zijn de mogelijke complicaties?
Seebus somt een lange lijst op: “Je orgaansystemen kunnen beschadigd raken, je kunt problemen met je netvlies krijgen waardoor je uiteindelijk zelfs blind kan worden. Er is verhoogd risico op zenuwschade waardoor wonden aan een voet niet goed genezen, verhoogd risico op aderverkalking, hartinfarct of herseninfarct. Amputatie van benen en nierproblemen die tot dialyse kunnen leiden. Complicaties treden meestal op bij mensen die niet goed ingeregeld zijn.”
Diabetespatiënten hebben problemen met hun bloedsuikerspiegel. Wat is er mis?
Seebus: “Hun lichaam maakt geen of te weinig van het hormoon insuline aan dat nodig is om bloedsuikers goed op te slaan. Daarom moeten diabetespatiënten de hele dag hun bloedsuiker in de gaten houden. Mensen met type 1 en sommigen met type 2 moeten insuline spuiten om die bloedsuikers in balans te houden.”
Hoe krijg je diabetes type 1?
De Sonnaville: “Dat weten we niet. Sinds 25 jaar neemt het sterk toe. Heeft het met voeding te maken? Gebrek aan vitamine D tijdens zwangerschap? Wel of geen borstvoeding? Er is niks bewezen hoor, maar sinds de komst van mobieltjes komt diabetes veel vaker voor. Het is een echte volksziekte. Er wordt volop onderzoek gedaan in onder meer het AMC en het LUMC maar er is nog geen conclusie.”
Een misverstand rond diabetes willen de artsen van Tergooi heel graag de wereld uit helpen. Dat het de eigen schuld zou zijn van mensen met overgewicht dat ze diabetes type 2 krijgen alleen omdat ze teveel eten. “Dat klopt echt niet”, zegt De Sonnaville fel. “Type 2 komt vaak voor bij mensen met een trage verbranding. Daardoor worden zij makkelijk te dik en gaat het vet snel in de buik zitten. Zij eten misschien helemaal niet meer dan een slank persoon. Maar zelfs in Den Haag wordt tegen dikke mensen soms gezegd ’eigen schuld; als je minder eet en meer beweegt komt het vanzelf wel goed’. Patiënten voelen zich in het verdomhoekje zitten. Van de mensen met morbide obesitas heeft maar een derde diabetes. Mensen met overgewicht, vet in de buik, zijn minder gevoelig voor insuline waardoor hun bloedsuiker stijgt. Tenzij er extra insuline kan worden gemaakt.”
Wat kun je doen om diabetes type 2 te voorkomen of onder controle te houden?
De Sonnaville: “Een gezonde leefstijl van niet roken, niet teveel eten en genoeg bewegen is belangrijk. Je hoeft echt niet elke dag naar de sportschool. Twee uur wandelen heeft bijna evenveel effect als een uur sporten.” Seebus vult aan: “Door alleen al te bewegen en eventueel af te vallen kun je ervoor zorgen dat je bloedsuiker daalt. De insuline werkt dan beter. Soms hebben patiënten dan nog amper medicatie nodig.”
De afgelopen jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest in de behandeling van diabetes. Van type 1 kun je (nog) niet genezen maar met een sensor op de arm die continu de bloedsuikerspiegel meet kan een patiënt nu ook veel nauwkeuriger insuline toedienen. “En je hoeft niet meer vier keer per dag of soms zelfs nog vaker in je vinger te prikken voor controle. Daar gaan ze echt stuk van, dat is heel belastend”, weet de Sonnaville.
Elin Seebus heeft zo’n sensor op haar arm. “Niet iedereen wil dat. Het is dan zichtbaar dat je ziek bent. Maar ik vind het ideaal. Je kunt via een app op je telefoon precies zien wanneer je bloedsuiker stijgt en daalt. Het geeft inzicht en daardoor grip.”
“Voor type 2 is er sinds 2015 een darmhormoon dat ervoor zorgt dat je insulineproductie gestimuleerd wordt als je bloedsuiker hoog is, het is ook een eetlustremmer”, zegt De Sonnaville. ,,Ik heb patiënten die door dat medicijn voor het eerst in hun leven een gevoel van verzadiging hebben. Sommigen zijn 20 kilo afgevallen en niet meer bang voor een hypo. Dat is fijn hoor.” Nieuw zijn ook pillen om suikers sneller uit te plassen. En er komt een insuline die je nog maar een keer per week hoeft te injecteren.
Misschien wel de grootste doorbraak in de behandeling is de kunstalvleesklier. Een uitvinding van een Nederlandse ingenieur en diabetespatiënt Robin Koops. Hoe werkt die kunstalvleesklier?
Seebus: “Ik heb het twee weken mogen testen. Je hebt wel dag en nacht een fors apparaat op je buik. Het geeft niet alleen insuline af maar ook een ander hormoon, glucagon. Dat zorgt ervoor dat je bloedsuiker juist stijgt op het moment dat het nodig is. Het apparaat meet je waarden en geeft zelf de hormonen af. Je hoeft dus niet meer de hele tijd na te denken en je af te vragen of je bloedsuiker ok is. Geweldig, het geeft je een soort van vakantie van diabetes. Ik ben twee weken uit eten geweest, heb voor het eerst in jaren zorgeloos taartjes en toetjes gegeten. Het wordt nu doorontwikkeld en de eerste honderd mensen mogen verder testen.”
De Nederlandse diabetoloog Bart Roep die nu in Amerika werkt heeft gezegd dat diabetes type 1 in 2025 de wereld uit is. Gaat dat lukken?
De Sonnaville: “Hij hoopt de kapotte cellen in de alvleesklier weer aan de praat te krijgen, zodat die weer insuline kunnen afgeven. Hij heeft ontdekt dat die cellen barstens vol insuline er nog zijn. Ze kunnen alleen de insuline niet afgeven. Maar ook transplantatie van de alvleesklier of infuus met beta-cellen wordt soms al toegepast. Ik denk dat 2025 niet haalbaar is. Maar misschien wel vijf jaar later. Dat zou mooi zijn.”
Podcast
In een nieuwe podcast van Tergooi vertellen artsen Elin Seebus en Jeroen de Sonnaville over hun werk in het diabetesteam van het Hilversumse ziekenhuis. Het uitgebreide gesprek is te beluisteren via de website van Tergooi.
Luister naar de podcast over diabetesDit artikel verscheen op 13 november 2020 in de Gooi en Eemlander en is geschreven door Susanne van Velzen en is met toestemming gepubliceerd op de website van Tergooi.
E-mail nieuwsbrief