Janet Bloemhof

Janet Bloemhof: promotieonderzoek naar verpleegkundige werkomgeving

Toen Janet Bloemhof in 2010 afstudeerde van de hbo-v waren er bijna geen vacatures voor verpleegkundigen. Nu is er juist een groot tekort en is het voor ziekenhuizen een kunst om verpleegkundigen aan te trekken en te behouden. Janet besloot dat ze met haar promotieonderzoek hieraan wilde bijdragen. Onlangs werd haar eerste artikel gepubliceerd in The Journal of Advanced Nursing.

 

Het onderzoek van Janet is heel relevant in deze tijd waarin we zo op zoek zijn naar duurzame oplossingen voor meer zeggenschap van verpleegkundigen, behoud van verpleegkundigen en aantrekkelijk maken van het beroep verpleegkundige. De komende jaren hoopt zij samen met verpleegkundigen, managers en anderen op zoek te gaan naar wat er voor nodig is voor de optimale verpleegkundige werkomgeving.

Lees artikel in The Journal of Advanced Nursing

Kun je kort vertellen wat je achtergrond is?

‘Tien jaar geleden ben ik begonnen als verpleegkundige op de afdeling Oncologie in Tergooi. Al snel kwam ik erachter dat ik ook iets wilde met mijn interesse in de organisatie van zorg. Naast mijn werk op de afdeling ben ik toen de master Verplegingswetenschap gaan doen met het idee na mijn afstuderen een combinatiefunctie van patiëntenzorg en onderzoek te gaan doen. Dat bleek niet mogelijk. Inmiddels was ik wel lid van de verpleegkundige raad en via allerlei omzwervingen bij onder meer de afdeling kwaliteit, zit ik nu als stafadviseur verpleegkunde helemaal op mijn plek bij het bureau verpleegkundige zaken in Tergooi MC.’

Wanneer en waarom besloot je te gaan promoveren?

‘Zo’n twee jaar geleden kwam ik in contact met prof. dr. Bianca Buurman, hoogleraar acute ouderenzorg, voorzitter van de beroepsvereniging van verpleegkundigen en verzorgenden V&VN en de toenmalig Chief Nursing Officer (CNO) van VWS. Het bleek mogelijk om parttime promotieonderzoek te gaan doen naar  de werkomgeving van de verpleegkundige beroepsgroep. Het viel me namelijk op dat verpleegkundigen weinig stem hadden en er een soort algehele lauwheid bij de verpleegkundigen zelf was. Dat intrigeerde me, want we hebben zoveel in onze mars maar het kwam er niet uit. Bovendien waren we in Tergooi MC in 2016 met het programma Excellente Zorg van V&VN begonnen en zag ik mogelijkheden vanuit onderzoeksperspectief de data te gebruiken die we al hadden.’

Hoe zijn jullie begonnen met het programma Excellente Zorg?

‘We hebben onder meer gewerkt aan een sterke professionele zeggenschapsstuctuur. In 2016 was er een Verpleegkundige Advies Raad (VAR) in Tergooi MC met maar weinig zeggenschap. Wel was er een goed functionerend verpleegkundig platform. Tussen 2016 en 2019 zijn we gegroeid van een Verpleegkundige Advies Raad (VAR) naar een Verpleegkundige Raad (VR), met een nieuw reglement en mandaat. Er kwam ook een betere connectie tussen VR en verpleegkundig platform. Daarnaast hebben de verpleegkundig specialisten zich verenigd in een vakgroep. Zo is de basis op orde gebracht.’

En toen zijn jullie verder gaan bouwen, wat inspireerde jullie?

‘We hebben ingezet op bewustwording van het belang van verpleegkundige werkomgeving voor kwaliteit van zorg en arbeidstevredenheid, bij verpleegkundigen, managers en bestuur. Internationale uitwisseling en inspiratie was daarbij een belangrijk onderdeel van onze ‘journey to excellence’. In 2016, 2017 en 2019 zijn verpleegkundigen en managers naar Amerika geweest om Magnetziekenhuizen en de Magnetconferentie te bezoeken. In 2018 kwamen negen verpleegkundige uit Amerika naar Tergooi MC om hun kennis met ons te delen. We hebben dus gewerkt aan kennis van de Magnetprincipes en empowerment van én verbinding tussen verpleegkundigen.’

Wat heb je precies onderzocht?

‘Ik heb onderzocht hoe we in de periode van 2016 tot 2019 aan de hand van het Professioneel Praktijkmodel (PPM) in Tergooi MC hebben gewerkt aan het verbeteren van de verpleegkundige werkomgeving. Daarin zitten de principes van de Magnetziekenhuizen waar het programma Excellente Zorg ook van is afgeleid. Op heel veel onderdelen zijn we systematisch interventies gaan inzetten. We hebben bijvoorbeeld loopbaanpaden ontwikkeld. Zo is het nu wél mogelijk om als verplegingswetenschapper zowel patiëntenzorg als onderzoek te doen. Ook hebben we leerlijnen opgezet en zoals ik al eerder vertelde gezorgd voor een stevige zeggenschapsstructuur. In mijn eerste artikel beschrijf ik al die interventies. Ik denk dat het heel handig is voor andere organisaties om te zien hoe wij het hebben aangepakt.’

Hoe heb je dat onderzocht?

‘Binnen het programma Excellente Zorg doe je metingen. Dat is heel mooi, want je kan wel een gevoel hebben dat er weinig energie zit in verpleegkundigen en dat ze op de reservebank zitten, maar je kan niet met een gevoel bij de raad van bestuur aankloppen. Die metingen helpen. Enerzijds door een vragenlijst die we de verpleegkundigen hebben voorgelegd met vragen over hun werkomgeving en anderzijds is door V&VN onderzocht of er in Tergooi MC onder meer een visie op verpleegkunde was en of er een stevige verpleegkundige organisatie stond.’

Wat heeft dat opgeleverd?

’In mijn artikel beschrijf ik de nulmeting in 2016 en de effectmeting in 2019. Ons gevoel klopte: verpleegkundigen waren niet zo tevreden over hun werkomgeving en we waren op dat moment ook het slechtst scorende ziekenhuis in de benchmark van V&VN. Dat dat op papier stond, hielp om anderen te laten inzien dat er werk aan de winkel was. Op basis van de uitkomsten van de nulmeting is het professioneel praktijk model (PPM) ontwikkeld, zoals je ook in veel Magnetziekenhuizen ziet. Dit PPM was leidend voor de interventies die de afgelopen jaren in Tergooi MC werden uitgevoerd. Bij de metingen in 2019 bleek dat we een significante verbetering hebben behaald op alle Magnetkenmerken die samen iets zeggen over de werkomgeving. De score voor arbeidstevredenheid steeg van een 7.3 naar 8.0 en de score voor perceptie op de kwaliteit van zorg van een 7.0 naar een 7.6.’

Kun je de conclusie van je onderzoek in één zin samenvatten?

‘Mijn studie toont nieuw bewijs dat het implementeren van een PPM, gebaseerd op de Magnetprincipes, een positief effect heeft op de verpleegkundige werkomgeving: de arbeidstevredenheid en de perceptie op kwaliteit van zorg zijn significant verbetert.’

Wat zijn de succesfactoren van jullie aanpak?

‘Dat zijn er een aantal. Ten eerste heb ik het niet alleen gedaan. We zijn gestart met een projectteam inclusief stuurgroep. Na een jaar hebben we die structuur opgeheven en werd het Excellente Zorgprogramma geleid door mijn collega’s Jeanette Knol, Marjoke van Mierlo en mijzelf. In mijn artikel beschrijf ik dit als de ‘vitale coalitie’. We zijn qua competenties complementair aan elkaar en hebben een heel duidelijke missie en visie: Verpleegkundigen aan zet: naar een lerende verpleegkundige beroepsgroep – ambitieus en inventief – die trots is op het eigen werk en op de excellente uitkomsten van zorg voor de patiënt. Omdat we met z’n drieën waren, konden we tegenslagen incasseren, ontstonden er steeds weer nieuwe ideeën en met elkaar hadden we een lange adem. Daarnaast kregen we tijd, geld en support vanuit de hele organisatie. Vooral die regelruimte en het vertrouwen wat we vanuit de raad van bestuur kregen was heel fijn. Om ons heen ontstond een steeds grotere groep verpleegkundigen die ook geloofden in het gedachtegoed van Excellente Zorg. Met elkaar hebben we zo deze beweging in gang gezet. Ook heeft het grote netwerk wat we in het land hebben ons geholpen. We gingen in het begin veel op werkbezoek, leerden van anderen en hielden goed in de gaten wat er nationaal en internationaal speelde in het professionaliseren van de verpleegkundige werkomgeving.’

Lees ook: Instemmingsrecht verpleegkundige raad Tergooi MC

Wat adviseer je andere ziekenhuizen die aan de slag willen met de werkomgeving van verpleegkundigen?

‘Doe het samen met een toegewijd team en zorg voor tijd, geld, kennis én support van de hele organisatie. De beschrijving van de interventies in mijn artikel zijn heel nuttig om mee aan de slag te gaan. Daarbij helpt het om regelmatig de perceptie van verpleegkundigen op hun werkomgeving te meten. Dat geeft je inzicht in hoe het gaat met verpleegkundigen én je stimuleert verpleegkundigen om zelf aan te geven wat zij nodig hebben van de organisatie.’

Gaat Tergooi MC nu voor het Magnetkeurmerk?

‘De Magnetkenmerken zijn een handvat. Je kan op meerdere manieren bezig zijn met de werkomgeving van verpleegkundigen. Magnet of Excellente Zorg zijn niet de heilige graal, maar uit onderzoek is wel gebleken dat het goed werkt. Dat bevestigt mijn onderzoek ook. Nu is het wat mij betreft niet nodig om het Magnetkeurmerk te halen. Sterker nog, in Nederland willen we juist af van de vele keurmerken en accreditaties. Een van mijn conclusies is dat je de Magnetprincipes heel goed kan gebruiken als inspiratie om aan de slag te gaan.’

Je onderzoek is op het moment heel relevant, merk je dat?

‘Ik heb de laatste tijd veel presentaties gegeven en vaak zijn er sprekers voor en na mij die prachtige theoretische modellen presenteren. Ik vertel wat we in de praktijk doen en dat slaat aan. De laatste twee jaar zijn er zoveel rapporten geschreven over onder meer zeggenschap en goed werkgeverschap en dat is natuurlijk heel goed, maar we moeten ook dingen in de praktijk bewerkstelligen. Mijn onderzoek is bij wijze van spreken meteen in de praktijk toe te passen. Ik heb niet dé oplossing om verpleegkundigen te behouden en het vak aantrekkelijker te maken, maar ik denk wel dat mijn onderzoek eraan bijdraagt en één van de oplossingen is. Op mijn eerste artikel krijg ik in ieder geval hele leuke reacties en veel aanvragen voor internationale congressen.’

Wat ga je in de volgende fase van je onderzoek doen?

‘De afgelopen jaren hebben we allerlei interventies ingezet op organisatieniveau. Je ziet dat het werkt, maar op afdelingsniveau zou ik nog wel meer eigenaarschap willen zien. Dat verpleegkundigen zich ervan bewust zijn dat hun eigen werkomgeving essentieel is voor hun werkplezier én voor de kwaliteit van zorg. En dat ze de verantwoordelijkheid nemen om hier verbetering in aan te brengen. Het is bijvoorbeeld heel makkelijk om te zeggen dat de werkdruk te hoog is, maar dat is een containerbegrip, want waar ligt dat aan? Is de relatie met artsen niet goed, is er te weinig support van leidinggevenden of is er onvoldoende personeel? Ik heb een tool ontwikkeld om het gesprek eenvoudig aan te gaan. Door verpleegkundigen de acht Magnetkenmerken van hoog naar laag te laten rangschikken, gaan ze nadenken over wat er goed gaat en wat er beter kan. Ook vraag ik ze daar een cijfer voor te geven en een grens aan te geven wat nog voldoende is. Ik stimuleer ze daar zelf mee aan de slag gaan en ga dat volgen en begeleiden. Voor mij levert het een mooi overzicht op waarmee ik hoop te ontdekken wat er nodig is om verpleegkundigen in beweging te houden.’

Waarom is Tergooi MC aantrekkelijk voor verpleegkundigen?

‘Er is hier oog voor de verpleegkundigen en dat merk je. De werkomgeving van verpleegkundigen wordt belangrijk gevonden en daar wordt op alle niveaus, dus van bestuur en management tot HR en Tergooi academie, een steentje aan bijgedragen. Daarnaast zijn er inmiddels veel ontwikkelingsmogelijkheden. Je kunt makkelijk van de mbo-v naar de hbo-v of je verder verdiepen tot verpleegkundig specialist of masterverpleegkundige. Ook kun je in leerlijnen participeren als docent. We zijn steeds meer op zoek naar dit soort dubbelfuncties. En natuurlijk is Tergooi MC een gezellig en leuk ziekenhuis met korte lijnen.’

---

Interventies in Tergooi tussen 2016 en 2019

1. Verpleegkundig proces: visie, reflectie en afstemming

De visie op verpleegkunde in Tergooi uit 2015 kreeg in 2018 een update, werd samengevat in een folder en verspreid onder verpleegkundigen. Ook werd een meerjarenbeleidsplan gemaakt met input van 80 verpleegkundigen. Ook werd de functie van verpleegkundig functioneel beheerder voor het EPD in het leven geroepen, een voorloper van een Chief Nursing Information Officer (CNIO).

2. Professionele ontwikkeling: loopbaanpaden en samenwerking

Er werden meerdere loopbaanpaden voor verpleegkundigen ontwikkeld, waaronder die van masterverpleegkundige. Dit is een academisch opgeleide verpleegkundige die patiëntenzorg combineert met onderzoek en kwaliteitsverbetering. Ook is actief de samenwerking gezocht met collega’s van HR en Tergooi Academie. Dit heeft geresulteerd in een sterke samenwerking die helpt om de verpleegkundige werkomgeving te verbeteren.

3. Leiderschap: opleiding, aanmoediging, rol ontwikkeling en trots

Er werd een visie op verpleegkundig leiderschap ontwikkeld, waarbij het projectteam Excellente Zorg en de Verpleegkundige Raad een voorbeeldrol hebben, in het ziekenhuis én op nationaal niveau. Verpleegkundigen uit Tergooi nemen deel aan de Leergang Nieuw Verpleegkundig Leiderschap (NVL) van het Erasmus Centrum voor Zorgbestuur. Daarnaast is een NVL-regiovariant ontwikkeld: een unieke leergang voor verpleegkundigen uit het ziekenhuis en de VVT. Social media wordt ingezet om anderen te informeren over verpleegkunde in Tergooi en om trots en verbinding te stimuleren.

4. Onderzoek en innovatie: vakbekwaamheid, onderwijs, verbinding, wetenschap en praktijk

Er zijn leerlijnen ontwikkeld zoals Klinisch Redeneren en Evidence Based Practice. Ook is gestart met de opzet van een infrastructuur voor verpleegkundig onderzoek en is de samenwerking gezocht met een professor in verplegingswetenschappen, zodat verpleegkundigen in het ziekenhuis hun PhD kunnen behalen.

5: Eigenaarschap, focus op resultaten: kwaliteitsbewustzijn, gebruik van data en teamprestaties

Door met verpleegkundigen in gesprek te gaan over verpleegsensitieve indicatoren werden zij zich ervan bewust gemaakt dat hun handelen invloed heeft op uitkomsten van patiëntenzorg. Teams werden uitgedaagd om hun eigen kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen. Zo wordt stap voor stap toegewerkt naar optimaal gebruik van patiëntuitkomsten door teams.

E-mail nieuwsbrief