Muziek laat je

De vrouw ligt op de afdeling B0, samen met een andere vrouw. Terwijl buiten het bouwverkeer voor de nieuwbouw vlak langs de ramen heen en weer rijdt, is de stemming hier binnen in deze kamer opperbest. „We zeiden net nog tegen elkaar dat dit zo’n leuke afdeling is”, zegt de andere vrouw, „en dan gebeurt er dit! Superleuk, dit, echt! Je kunt je ziekte echt even loslaten. Dat is wat muziek doet, hè, voor zowel jong als oud. Ik ga het project zeker steunen en geld doneren, hoor, ik neem wel zo’n foldertje mee naar huis.”

Tegen Heemskerk: „Wat een prachtige stem heb jij, zeg. En je speelt ook zo mooi gitaar. Ik hou ook heel erg van gitaarmuziek.” De verpleegkundige lacht naar de vrouwen en zegt: „Zingen is leuk, maar samen zingen is nog veel leuker!” Dat blijkt helemaal als hij John Denvers ’Take me home, country roads’ inzet, want dan zingen beide vrouwen zachtjes mee. Na afloop zegt de eerste vrouw het nog maar eens: „Wat leuk dat die jongen er is, ik knap ineens een stuk op!”

Als Heemskerk uitlegt dat hij als verpleegkundige op de IC werkt, zegt ze: „Wat leuk dat je dit ook doet.” Net voordat hij aan zijn laatste liedje wil beginnen, krijgt de vrouw bezoek. „We hebben hier een feestje”, zegt ze. Die reageert direct met: „Ah mooi, dan kom ik net op tijd. Heemskerk gaat ’Wayfaring stranger’ van Johnny Cash zingen. „Dat kun je wat zwaarder of juist wat lichter zingen, hoe het uitkomt.”

Licht

Hij kijkt naar de twee vrouwen en glimlacht: „Ik voel licht vandaag.” Na afloop krijgt hij van iedereen applaus. „Was echt super dat je hier was”, zegt de andere vrouw. Heemskerk lacht: „Het was misschien voor mij nog wel meer een plezier.”

Alex Heemskerk (34) is verpleegkundige op de intensive care (IC) en treedt sinds twee jaar op voor patiënten, zoals op de IC als op verpleegafdelingen. „Het is twee jaar geleden spontaan ontstaan, in het UMC. Ik zit in een gelegenheidsband en had na een optreden mijn gitaar nog bij me. Een collega vroeg toen of ik na de lunchpauze even wilde optreden en zei toen dat patiënten dat ook leuk zouden vinden. Ik heb toen mijn gitaar gepakt en een nummer van Coldplay gespeeld. Daar kwamen steeds meer mensen bij staan om te luisteren. Dat kwam toen zó aan… Ik kreeg kippenvel en de patiënt was in tranen. Er gebeurde iets heel bijzonders.”

Vanuit dat moment en die ervaring ging de Almeerder vorm geven aan dit soort concertjes. „Ik voelde me steeds comfortabeler, kreeg beter in de gaten wat wel en wat niet werkte. Bijvoorbeeld: dat het technische aspect ondergeschikt is, het is niet belangrijk of ik die noot goed zing. Het gaat veel meer om de afstemming van patiënten, hun reactie. Ook het willen performen moet je loslaten, je geeft je over aan het moment.” Hij glimlacht: „En het wordt steeds leuker en leuker.”

Het genre dat hij speelt komt grofweg uit de periode jaren zestig tot jaren tachtig. „Elvis Presley, Leonard Cohen, Guus Meeuwis, Metallica. Voor de patiënt die hier verderop op de IC ligt heb ik een paar Abba-liedjes ingestudeerd, daar is hij fan van. Maar soms speel ik maar een paar akkoorden, dan is dat ook goed. Het liedje zelf is eigenlijk ook ondergeschikt, het gaat meer om de rust, de intimiteit, die op dat moment in de kamer ontstaat.”

Afdelingsmanager Ruud Lecluse voegt daaraan toe: „Het scheelt natuurlijk enorm dat Alex zelf IC-verpleegkundige is en daarom gewend is aan de meest complexe zorg. Hij zal niemand voor de voeten lopen, voelt aan wat iemand nodig heeft of als hij te veel is. Hij verkeert in een unieke positie om dit te doen. En het ontzorgt mij ook, letterlijk. Het zijn heel intieme momenten voor een patiënt en eventueel zijn of haar familie. Het is trouwens echt bewezen dat door muziek de hoeveelheid pijnmedicatie kan worden verminderd.”

„Dat iemand halverwege zijn favoriete liedje in een diepe slaap valt en ik in stilte de kamer uit kan lopen.”

Ontroerd

Heemskerk zelf raakt soms ook ontroerd. „Dat was bij een man die heel erg op mijn vader leek. Ik dacht: we gaan je hier doorheen slepen. Maar zijn toestand kantelde plotseling, het zag ernaar uit dat hij zou komen te overlijden. Toen hebben we allemaal samen ’Country roads’ gezongen. Alles kwam samen, om te midden van dat lijden liefde en saamhorigheid te voelen.”

Even later staat Heemskerk bij het bed van een vrouw op de IC. Terwijl het verplegend personeel op TL-verlichte de gang tussen de verband- en medicatiekarretjes en desinfecteringspompjes bedrijvig heen en weer loopt, klinkt vanuit de donkere kamer heel zacht en breekbaar ’Hallelujah’ van Leonard Cohen. Er ontstaat een serene sfeer. Na afloop buigt Heemskerk zich naar de vrouw toen om haar te moed in te spreken.

Even later, op de gang, is de muzikale verpleegkundige zichtbaar aangedaan. „Het was heel fijn, ja. Ik voel rust. Emotioneel, in positieve zin. Ik merk het ook aan mijn eigen stem, die is gelijk een octaaf lager als ik praat.” Afdelingsmanager Lecluse, die bij de balie staat: „Het is heel klein, heel intiem.”

In de kamer ernaast klinkt tien minuten daarna ’Money, money, money’ van Abba. Een bezoeker van de afdeling staat op de gang te luisteren. Hij knikt goedkeurend. Na afloop geeft hij een zacht applausje. „Dat doet een mens goed”, zegt hij met een glimlach. Halverwege het tweede liedje – ’Eagle’ van Abba – valt de patiënt in slaap. Heemskerk loopt op zijn tenen de kamer uit. „Dit is het grootste compliment dat ik kan krijgen. Dat iemand halverwege zijn favoriete liedje in een diepe slaap valt en ik in stilte de kamer uit kan lopen.”

IC-verpleegkundige Christa Veldhuizen zit in de werkgroep ’Muziek in Tergooi’ en staat op een afstandje te luisteren. „Het is leuk dat je een ander gesprek hebt met mensen, over iets dat niet met je lichaam te maken heeft”, zegt ze. „Over je favoriete nummer, welke herinneringen je daaraan hebt. Zó leuk. Het is ook heel rustgevend als hij speelt. Je moet het ervaren. Soms is er onrust op een afdeling, als hij dan speelt ontstaat er rust.”

Ze is ervan overtuigd dat het werkt. „Ook op een IC, juist hier, je ligt hier niet zomaar. Het is heel bijzondere dat je ze een momentje eruit kunt halen. Ik vind het heel speciaal dat we dit als ziekenhuis kunnen aanbieden. Muziek hoort bij mensen, en live muziek komt nog meer bij je binnen.”

Of de optredens voor hem emotioneel zwaar zijn? „Nee”, zegt Heemskerk zacht, „mijn hart gaat open, ik voel liefde door me heen stromen.”

Dit artikel verscheen op 21 september 2019 in de Gooi en Eemlander en is geschreven door Simone Stevens.

E-mail nieuwsbrief