TranslateEndometriose
Klachten
Endometriose kan klachten geven, maar dat hoeft niet. Soms wordt de ziekte toevallig ontdekt. Endometriose kan licht, matig of ernstig zijn. Daarvoor kijken we hoeveel baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder zit. Dit zegt niets over hoeveel last u van de endometriose heeft. De klachten kunnen voor iedere vrouw weer anders zijn. En kunnen ook per periode verschillen.
Welke klachten u krijgt, ligt aan waar de plekken zitten. Algemene klachten zijn moeheid en lage rugpijn. Daarnaast kan het gaan om:
Pijn tijdens de ongesteldheid
Plotselinge buikpijn
Pijn bij het vrijen
Klachten met naar de wc gaan
Door endometriose kan ook plassen soms pijn doen. Of u moet vaker plassen dan normaal. Soms komt er wat bloed mee. Dan kan het baarmoederslijmvlies in de blaas zijn doorgegroeid.
Minder vruchtbaar
Na de overgang
Endometriose gaat niet meer over. Na de overgang gaan de klachten meestal weg. Tijdens en na de overgang stopt de groei en het afstoten van het slijmvlies. Ook de stukjes buiten de baarmoeder groeien dan niet meer. Ze zitten er nog wel, maar geven meestal geen klachten meer. De endometriose is dan tot rust gekomen.
Oorzaken
Baarmoederslijmvlies
Het endometrium is het slijmvlies van de baarmoeder. Normaal gesproken zit dit slijmvlies alleen in de baarmoederholte. Bij endometriose zijn stukjes van het slijmvlies buiten de baarmoeder terechtgekomen. Het zit dan bijvoorbeeld:
- in de buikholte
- op of in de eierstokken
- op de ophangbanden van de baarmoeder
- tussen de baarmoeder en de blaas
- tussen de baarmoeder en de endeldarm
- in de darmwand
- diep in de wand van de baarmoeder zelf
Het slijmvlies kan op nog andere plaatsen in het lichaam terechtkomen, maar dat gebeurt bijna nooit. Het slijmvlies zit dan aan de buitenkant van de organen of is er diep ingegroeid.
De stukjes slijmvlies die buiten de baarmoederholte in de buik zitten, doen hetzelfde als slijmvlies in de baarmoeder. Zij groeien iedere maand aan, breken af en gaan bloeden. Alleen kan dit bloed niet naar buiten, zoals dat bij een ongesteldheid gebeurt met slijmvlies uit de baarmoeder. Het bloed komt in de buikholte, in de eierstok, tussen de baarmoeder en de blaas of endeldarm. In de eierstok ontstaan soms soort holtes die gevuld zijn met (oud) bloed. Die holtes noemen we endometriomen.
Figuur 1a: zijaanzicht Figuur 1b: vooraanzicht
Waarom het slijmvlies buiten de baarmoeder terechtkomt, is niet bekend. We denken dat het door verschillende dingen kan komen:
- Tijdens de ongesteldheid kan wat bloed met slijmvlies terugvloeien en in de buikholte terechtkomen.
- Endometriose komt in bepaalde families vaker voor dan in andere.
- In de buikholte kan weefsel van een embryo terechtkomen.
- Afweerstoornissen.
- Cellen van het baarmoederslijmvlies zijn via de lymfebaan door het lichaam verspreid.
- Factoren buiten het lichaam.
Bij wie
Endometriose komt voor bij vrouwen als ze vruchtbaar zijn. Voor de eerste ongesteldheid en na de laatste ongesteldheid komt het bijna nooit voor. Van de vijf vrouwen die ongesteld zijn, heeft er één last van endometriose. Sommige vrouwen hebben meer kans op endometriose dan andere. U heeft meer kans als:
- uw moeder of zus endometriose heeft
- u al vanaf jonge leeftijd ongesteld bent en laat in de overgang komt
- u niet (of niet vaak) zwanger bent geweest
- uw cyclus kort is, waardoor u vaak ongesteld bent. Bijvoorbeeld elke drie weken.
Onderzoek
We kunnen verschillende onderzoeken doen om endometriose vast te stellen:
Gynaecologisch onderzoek
Tijdens het onderzoek probeert de arts endometrioseplekken te zien of te voelen. Dat lukt soms bij plekken achter de baarmoedermond, tussen de baarmoeder en de endeldarm en aan de ophangbanden van de baarmoeder. Dat is waar de baarmoeder vastzit in de buik. Ook wordt bij dit onderzoek vaak duidelijk of bij u de eierstok vergroot is.
Soms gaat de gynaecoloog voor het onderzoek met een vinger in uw anus. Zo kan de arts endometrioseplekken tussen de endeldarm en baarmoeder voelen. De endometriose is het beste te ontdekken en te beoordelen als u ongesteld bent. U hoeft uw afspraak dus zeker niet af te zeggen als u ongesteld bent.
Echoscopisch onderzoek
Bloedonderzoek
Kijkoperatie
Behandeling
Behandeling van endometriose is niet altijd nodig. Heeft uw gynaecoloog bij toeval kleine plekjes ontdekt en geven die geen klachten ? Dan kunt u rustig afwachten. Bespreek met uw gynaecoloog of het verstandig is onder controle te blijven.
Bij uitgebreide endometriose raden we aan wel te kiezen voor een behandeling. Ook als u geen klachten heeft. De behandeling kan bestaan uit:
- medicijnen: pijnstillers of hormonen
- operatie
- een combinatie hiervan
Pijnstillers
Neem de medicijnen in als de ongesteldheid begint. Of liever al een dag eerder. Als u de pijnstillers lange tijd gebruikt, kunt u last van bijwerkingen krijgen. Bijvoorbeeld maagpijn. Uw arts kan medicijnen voorschrijven die uw maag beschermen.
De behandeling met pijnstillers is bedoeld om klachten minder te maken. De endometriose zelf gaat door de pijnstillers niet over. Meer informatie over de pijnstillers vindt u op de pagina Hevig bloedverlies bij de ongesteldheid.
Hormonen
De behandeling met hormonen werkt vooral bij een lichte vorm van endometriose. Het werkt minder bij bijvoorbeeld een vergrote eierstok.
De pil
De pil maakt de menstruatie vaak minder erg en minder pijnlijk. Bij endometriose is het meestal verstandig om de pil iedere dag te slikken. U krijgt dan helemaal geen bloeding meer. U neemt dus geen pauzeweek. Bespreek het met uw gynaecoloog als u liever wel een pauzeweek heeft.
Progesteron
Progesteron kunnen we geven als tablet of via een injectie in de spier (de prikpil). Continu gebruik van progesteron kan zorgen voor onregelmatig bloedverlies. Doorbraakbloedingen, noemen we dit ook wel. En u kunt vocht vasthouden.
LH-RH-GnRH agonisten of antagonisten
Door GnRH-agonisten of LH-RH-agonisten lijkt het alsof uw lichaam in de menopauze komt. Zo noemen we de periode na de laatste ongesteldheid. We kunnen deze hormonen geven via een injectie in de spier, via een neusspray of via een klein staafje net onder de huid. We doen deze behandeling meestal niet langer dan een halfjaar. Anders kan botontkalking ontstaan. Duurt de behandeling langer? Dan kunnen we u tabletten oestrogenen voorschrijven. Die gaan botontkalking tegen. Mogelijke bijwerkingen zijn opvliegers en een droge vagina.
Operatie
Bij de operatie werkt de gynaecoloog soms samen met een chirurg of uroloog. Na de operatie kan de gynaecoloog voorstellen hormonen gebruiken. Dit om te voorkomen dat de endometriose terugkomt.
Zwanger worden
Vrouwen met erge endometriose worden vaak moeilijk zwanger. Als dit voor u geldt, kunt u intra-uteriene inseminatie (iui) of in vitro fertilisatie (ivf) overwegen. Bij iui brengt de gynaecoloog het sperma rechtstreeks in de baarmoeder. Bij ivf bevruchten de zaadcellen de eicellen in een reageerbuis. De bevruchte eicel wordt daarna teruggeplaatst in de baarmoeder.
Deze tekst is tot stand gekomen met dank aan de Nederlandsen Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG).