TranslateMethotrexaat (MTX) bij ziekte van Crohn
Uw Maag-Darm-Leverarts heeft met u gesproken om het medicijn methotrexaat (MTX) te gaan gebruiken. Bij de ziekte van Crohn valt uw afweer delen van het eigen lichaam aan. MTX remt die overactieve afweer. En daarmee de ontsteking in de darm. U krijgt dit medicijn omdat andere medicijnen voor u niet goed werken. Of omdat u van die medicijnen bijwerkingen kreeg.
Met medicijnen proberen we de ontstekingsreacties bij de ziekte van Crohn onder controle te houden. Zo nemen de klachten, opvlammingen en de kans op complicaties af. Medicijnen kunnen de ziekte niet genezen.
Gebruik van MTX
MTX bestaat als tabletten en als injecties. Tabletten worden bij de ziekte van Crohn wisselend opgenomen. Daardoor is het niet goed te voorspellen of het medicijn gaat werken of niet. Voor de behandeling van de ziekte van Crohn kiezen we daarom liever voor de injecties.
Of MTX werkt, merkt u vaak binnen zes tot twaalf weken. Bij sommige patiënten kan dat ook eerder of later zijn. Als MTX voor u goed werkt, kunt u het langer voorgeschreven krijgen. Soms gebeurt dat in combinatie met andere medicijnen.
Inspuiten van MTX
Het zelf inspuiten van MTX is goed te leren. De verpleegkundige geeft u hier uitleg over. U kunt de injectie zelf inspuiten of iemand in uw omgeving vragen dat te doen. Het inspuiten moet één keer per week gebeuren. Bij voorkeur steeds op dezelfde dag van de week. Als u dit na het avondeten doet, heeft u minder kans op bijwerkingen.
Soorten spuiten
- de kant en klare fabrieksspuit, per stuk verpakt
- spuiten die de apotheek zelf heeft gevuld
Bewaar MTX zoals op de verpakking staat. Dat moet soms wel en soms niet in de koelkast.
Niet spuiten
- als u cotrimoxazol of trimethoprim (antibiotica) gebruikt
- waar de huid gezwollen is of waar trombose zit
- op plekken die hard aanvoelen of er rood of blauw uitzien
Nodig voor het inspuiten
- overzicht van uw medicijnen
- spuit gevuld met MTX
- grijze injectienaald (0,4 x 12 mm monoject), als die niet bijgeleverd is
- pleister
- naaldencontainer
- afvalzakje
Uitleg inspuiten MTX
Voorbereiding
- Zorg voor een rustige omgeving
- Controleer op het overzicht van uw medicijnen de datum van injecteren.
- Controleer de houdbaarheidsdatum van de spuit en of de hoeveelheid klopt.
- Was uw handen.
Prikken
- Bepaal waar u gaat prikken (bij voorkeur in het bovenbeen of links en rechts onder in de buik).
- Haal het dopje van de spuit en draai zo nodig de naald op de spuit.
- Haal de beschermhuls van de naald en houd de spuit als een pen in uw hand.
- Houdt met uw andere hand de prikplaats strak tussen duim en wijsvinger.
- Plaats de naald loodrecht in de huid in een hoek van 90 graden en spuit de vloeistof in.
Na het prikken
- Leg een gaasje op de prikplaats en haal de naald in één beweging uit de huid.
- Masseer de prikplaats niet.
- Laat spuit en naald samen in de naaldencontainer vallen.
- Druk de prikplaats af met het gaasje en plak er zo nodig een pleister op.
- Doe al het andere afval in een afvalzakje. Die mag in uw gewone huisvuilzak.
- Was uw handen.
Goed om te weten
MTX vergeten
U bent gewend op donderdag te injecteren. U komt er pas op zaterdag achter dat u dat bent vergeten. Spuit de injectie dan op zaterdag in. Noteer voor het vervolg de zaterdag als vaste dag.
Wilt u weer terug naar de dag waarop u normaal gesproken de injectie nam? Dan kunt u de injectiedag elke week een dag naar voren schuiven. Net zolang tot u weer op uw normale injectiedag bent.
Voorraad
Bewaren MTX-injectie
Naaldencontainer
Lekkende spuit
Is de spuit beschadigd of lekt die in de verpakking? Gebruik de spuit dan niet. Neem contact op met uw apotheek.
Knoeien
- Knoeit u injectievloeistof op bijvoorbeeld uw meubels of tapijt? Dan kunt u de vloeistof wegvegen met een tissue. Maak de plek daarna schoon met water.
- Als de vloeistof in uw kleren komt, kunt u die het beste meteen wassen in de wasmachine.
- Komt de vloeistof in contact met uw huid of ogen? Spoel dan tien tot vijftien minuten heel goed met water. Neem daarna contact op met uw huisarts.
Prikongeluk
Bijwerkingen
MTX wordt ook wel voorgeschreven bij kwaadaardige aandoeningen. Bij de ziekte van Crohn krijgt u een veel kleinere hoeveelheid van het medicijn. Hierdoor komen ook bijwerkingen van het medicijn minder vaak of minder erg voor. De bijwerkingen duren vaak kort of verdwijnen als u met het medicijn stopt. U kunt last krijgen van:
- misselijkheid, spugen, minder zin om te eten, diarree
- grieperig gevoel, zoals spierpijnklachten, hoofdpijn, slaperigheid
- ontsteking van het mondslijmvlies
- huiduitslag en jeuk
- andere infecties
- longontsteking. Dit is een zeldzame bijwerking, maar neem bij klachten als aanhoudende hoest, groen slijm ophoesten, kortademigheid en/of koorts direct contact op met uw arts.
- een verhoogde kans door een stoornis in de bloedaanmaak of stoornissen in de lever. Hiervoor wordt uw bloed regelmatig gecontroleerd.
Wanneer bellen
Let tijdens de behandeling met MTX extra op de volgende verschijnselen:
- hoge koorts
- huidafwijkingen
- slechte bloedstolling
- blauwe plekken
Neem contact op met de IBD-verpleegkundige of uw arts als u deze klachten of andere bijwerkingen krijgt.
Foliumzuur
MTX heeft invloed op de opname van foliumzuur. Dit is een vitamine (B11). Om dit te voorkomen, krijgt u tabletten foliumzuur voorgeschreven. Deze neemt u één tot drie keer per week, een paar dagen na de injectie. Uw arts kijkt wat voor uw situatie nodig is.
MTX met andere medicijnen
- Sommige antibiotica mogen niet in combinatie met MTX worden gegeven. Laat altijd weten dat u MTX gebruikt als een arts met antibiotica wil starten.
- Laat uw arts of verpleegkundige weten als u andere medicijnen gebruikt. Met NSAID’s (zoals ibuprofen), antibiotica (penicilinne, ciprofloxacine) of andere afweeronderdrukkers (zoals sulfsalazine, azathioprine, rifampicine) moet u voorzichtig zijn.
- Kruiden of supplementen zoals Sint janskruid of echinacea kunnen de werking van MTX versterken of verstoren.
Alcohol
Wees ook voorzichtig met alcohol. Als u alcohol en MTX samen neemt, heeft u meer kans op een afwijking aan uw lever. Gebruik liever niet meer dan één drankje met alcohol per dag.
Vaccinaties
Door MTX kunnen sommige vaccins minder goed werken. Ook is er met MTX meer kans op bijwerkingen door vaccins. Overleg met uw arts of verpleegkundige als u een vaccinatie moet krijgen.
Zwangerschap en borstvoeding
Uit onderzoek blijkt dat MTX schadelijk is voor het (ongeboren) kind. U mag MTX daarom niet gebruiken als u zwanger wilt worden, zwanger bent of borstvoeding geeft.
Heeft u de wens om zwanger te worden? Stop dan drie tot zes maanden voordat u gaat proberen zwanger te worden met MTX. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Gebruik zolang u MTX neemt en minstens drie maanden daarna goede anticonceptie. Zo voorkomt u dat u dan zwanger raakt.
Bespreek uw zwangerschapswens op tijd met uw arts of de IBD-verpleegkundige. We kunnen dan kijken wat voor uw situatie het beste is. Zie ook Kinderwens en zwangerschap bij chronische darmziekte.