Terugblik op unieke knieoperatie

Interview: arts en patiënt blikken samen terug op unieke knieoperatie

Een unieke ingreep in Tergooi MC: orthopedisch chirurg Roel de Haan plaatste een knieprothese met behulp van op maat gemaakte operatiemallen, vervaardigd door een 3D-printer. Het is voor het eerst dat deze procedure bij dit type kunstknie (Persona) in Nederland is uitgevoerd. Dagblad de Gooi en Eemlander kwam langs voor interview met patiënt Sandra de Jong en orthopedisch chirurg Roel de Haan.

Pijnloos wandelen en fietsen. Het is de grootste wens van Sandra de Jong. En wie weet, ooit weer op skivakantie. Als Roel de Haan (orthopedisch chirurg in Tergooi MC) haar dat laatste hoort zeggen doet even zijn vingers in zijn oren. Een kunstknie en skiën? Nee, dat is in zijn ogen niet bepaald een ideale combinatie. Maar zonder pijn de normale dingen in het leven doen, dát is een realistischer vooruitzicht dankzij de geslaagde knieoperatie die De Jong onlangs onderging. Een bijzondere ingreep met een hoofdrol voor de 3D-printer.

We spreken Sandra de Jong (42 jaar, uit Weesp) zes weken na haar knieoperatie. Ze loopt nog met twee krukken. Sinds enkele dagen heeft ze het gevoel vooruit te gaan. “Het is heel zwaar geweest, erg veel pijn, veel kramp gehad. Een rollade van 29 nietjes op mijn been. Pittig”, zegt ze wandelend door de gangen van Tergooi MC op zoek naar een plek om even rustig te kunnen zitten en waar ze samen met orthopedisch chirurg Roel de Haan meer vertelt over de ingreep, en wat daar aan vooraf ging.

Hartstikke jong

Van kinds af aan kampt De Jong met knieproblemen: ze kan haar benen niet alleen naar voren maar ook een stukje naar achteren buigen. Ze is nog hartstikke jong als haar beide benen worden rechtgezet, een zogenaamde standsverandering. Het zal de eerste van in totaal tien knieoperaties zijn die ze in de loop der jaren ondergaat.

De Jong is sportief aangelegd, en doet in haar jeugd fanatiek aan handbal. Tot het niet meer gaat. Ze stapt over op tennis. Ook daar moet ze uiteindelijk afscheid van nemen. “Dan gaan we maar wandelen, dacht ik. Maar als ik overdag vijf kilometer had gewandeld kon ik daarna niks meer. Niet meer naar een verjaardag, niet meer staan. En altijd pijn. Ik kon steeds minder, moest steeds meer inleveren. En daarvoor ben je toch eigenlijk wel te jong. Ik had twee kleine kinderen waar ik leuke dingen mee wilde doen.” Nee, ze hoeft geen marathon te kunnen lopen, of deel te nemen aan de Mud Masters. “Maar gewoon, leuke dingen doen… dat miste ik wel heel erg.”

Vervangen

Zes jaar geleden ondergaat ze de voorlaatste operatie. “Toen was al wel duidelijk dat die rechterknie echt op was. Maar toen ik zeventien jaar was, had ik te horen gekregen: je moet zo lang mogelijk wachten met een kunstknie, want die kan maar tien, vijftien jaar mee. En hij kan een keer worden vervangen. Dus reken uit; je moet toch wel tot je zestigste door. Dat heb je dan in je hoofd en je hoopt maar dat je het redt.” Alhoewel het allemaal niet zo zwart-wit is, en erg verschilt per persoon, klopt het volgens chirurg De Haan dat het plaatsen van een prothese liefst zo lang mogelijk wordt uitgesteld, net als het vervangen van een prothese. Simpelweg, legt hij uit, omdat de resultaten na een revisie over het algemeen wat minder zijn.

Wat mensen vervolgens verwachten van een prothese verschilt ook enorm per persoon, zegt De Haan: “Hoe jonger je bent, hoe hoger je de lat legt. Iemand van tachtig zal eerder tevreden zijn dan iemand van veertig. Soms is naar de overkant van de straat lopen voor een oudere voldoende. Die hebben dan het gevoel ’er alles mee te kunnen’. Dat ligt voor een jonger iemand uiteraard heel anders. Ik wil wel onderstrepen dat we praten over een kunstknie, en niet over een nieuwe knie. Een nieuwe knie bestaat niet, en wekt ook de verkeerde verwachtingen.”

Prothesetraject

Zo’n anderhalf jaar geleden – De Jong is dan al een tijdje patiënt bij De Haan – gaat de kogel door de kerk. “Ik was er eindelijk aan toe”, zegt De Jong. De pijn die ze dagelijks ervaart is niet langer acceptabel. Chirurg De Haan: “Dat is het moment dat conservatieve therapie niet meer voldoende helpt. Denk aan fysiotherapie, prikken in de knie. De patiënt staat als het ware met z’n rug tegen de muur. Het gaat niet meer. De volgenden fase breekt aan. Het prothesetraject gaat van start.”

De Jong weet dat ze na de ingreep lang (twee à drie maanden) uit de running zal zijn. “In oktober hebben we de beslissing genomen. Ik kon in november al direct onder het mes, maar toen kwam het privé en met m’n werk (ze is apothekersassistent in het Amsterdam UMC, red) slecht uit. Dus hebben we het nog even uitgesteld. En toen was er ineens heel snel een plekje. Ik werd op maandag gebeld en op donderdag was ik aan de beurt. Dat heeft ook met corona te maken. Planningen veranderen snel.”

3D-printer

Nu de knoop is doorgehakt en de operatie wordt ingepland, begint De Haan zich voor te bereiden op de operatie. “De prothese zelf is exact hetzelfde als die van de buurman en de buurvrouw. Daarin zit geen verschil. De voorbereiding is wel uniek. Normaal maak je tijdens de ingreep je planning. Dan ga je gaandeweg kijken waar je gaat zagen en hoe je de prothese plaatst. Er is een kans – zeker als je te maken hebt met een patiënt die zo’n forse deformatie heeft als Sandra – dat je dan tegen problemen aanloopt.” De Haan legt uit dat die kans kleiner wordt als je vooraf met speciale software en een CT- en MRI-scan de hele knie digitaal verkent. Vervolgens zijn op basis van de verkregen data in de Verenigde Staten operatiemallen gemaakt met een 3D-printer. Mallen dus die straks ondersteunen bij de ingreep. “De mal is een hulpmiddel waarmee ik het zaagblok met pinnetjes kan fixeren op het bot zodat ik op de juiste plek zaag, en de prothese precies zo geplaatst wordt zoals vooraf berekend. Natuurlijk, alsnog kan het zo zijn dat je je plan iets moeten aanpassen, maar dit is de basis van waaruit je werkt.”

Nadat De Haan de mallen heeft laten zien, pakt hij op de computer de röntgenfoto’s van De Jongs knie erbij. Die van voor én die van na het plaatsen van de prothese. Hij laat zien op welke punten bot is weggehaald. “Is dit mijn knie?”, vraagt De Jong halverwege zijn uitleg. “Nee toch! Wél? Is het zo recht afgezaagd?” De Jong lacht. “Jazeker. Die blauwe vlakken zijn helemaal weg. Dit hebben we allemaal voor de operatie berekend. Kijk eens hoe mooi je al die hoeken kunt zien. Hierdoor loop je tijdens de operatie tegen veel minder verrassingen aan. En dat is allemaal winst.”

Mobiliseren

Als De Jong terugkijkt op de ingreep noemt ze opnieuw de pijn van die eerste weken. Ze vertelt dat ’s ochtends na de operatie de fysio al aan haar bed stond. Ze moest eruit, lopen, aan de slag. “Echt ongelooflijk, maar dat kan dus gewoon!” Chirurg De Haan vult aan: “De eerste keer is sowieso vervelend. Dus dat kun je maar beter zo snel mogelijk gehad hebben. Het is echt een groot verschil met vroeger, toen patiënten nog veertien dagen in bed bleven liggen. Het is bewezen dat je de patiënt zo snel mogelijk moet mobiliseren, activeren. Die spieren weer aan de praat krijgen.”

Na vier loodzware weken, gaat De Jong de laatste dagen flink vooruit. “Ik ben over de drempel van 90 graden, zit nu op 105 graden buigen en kan dus fietsen. Dat doe ik thuis op de hometrainer. Lopen mag ik in huis met een kruk. Eigenlijk voelt de knie heel goed, daar heb ik geen last van. Het zijn die banden, die spieren eromheen.” Dat ze daar nog zoveel pijn aan heeft, vindt De Haan logisch. “Als je goed door je enkel gaat, dan kun je daar een jaar later nog last van hebben. Ga maar na, hier is wel iets meer gebeurd dan een simpel verzwikkinkje. De verwachting is dat het echte revalideren er over drie maanden op zit. En een jaar na de ingreep zit je op negentig procent van het herstel.” Of De Jong overweegt ook haar andere knie te laten vervangen? Daar wil ze nu liever nog even niet over nadenken. “Laat ik het zo zeggen: die knie doet het nog aardig.”

PSI-procedure

Orthopedisch chirurg Roel de Haan (Tergooi MC) plaatste de knieprothese van zijn patiënt Sandra de Jong via een zogenaamde PSI-procedure (patiënt specifiek instrumentarium); dit zijn op maat geproduceerde mallen, vervaardigd door een 3D-printer. De mallen ondersteunen de chirurg tijdens de ingreep. Het is de eerste keer in Nederland dat een Persona-knieprothese op deze manier is geplaatst. De unieke ingreep was nodig vanwege de uitgebreide voorgeschiedenis en de afwijkende anatomie (een standsverandering en verregaande slijtage aan de knie) van De Jong. Het standaard instrumentarium bleek onvoldoende toereikend om de juiste positie van de prothese te bepalen. De oplossing werd dus gevonden in de PSI-procedure.

E-mail nieuwsbrief