24 maart 2025
Voorlichting over vapen ‘Ik wil niet dat jullie mijn patiënten worden’
‘Jullie zijn de toekomst, en daarom is het belangrijk om gezond te blijven. Ik wil niet dat jullie mijn toekomstige patiënten worden’, zo begint kinderarts Carole Lasham haar presentatie. Voor haar zitten leerlingen uit de derde klas van het Gemeentelijk Gymnasium, ietwat onderuitgezakt. Toch wordt er actief geluisterd en hier en daar geschokt of met ongeloof gereageerd op de interactieve presentatie van Lasham en arts Mischa Koenen. Aan de hand van filmpjes en scherpe vragen, zoals waarom ga je vapen? en wat zijn de gevolgen?, zetten ze de tieners aan het denken.
Eén vape, veertig sigaretten
‘Ik hoorde dat nicotine net zo verslavend is als heroïne, klopt dat?’ vraagt een meisje vooraan. Een aantal klasgenoten kijkt verbaasd — ze slaat de spijker op zijn kop. ‘Inderdaad’, antwoordt Lasham. ‘En kinderen zijn nog gevoeliger voor verslaving. Eén vape is genoeg om verslaafd te raken. Binnen zeven seconden komt er dopamine in je hersenen vrij, waardoor je je goed voelt. Maar je hersenen veranderen: je hebt steeds meer nicotine nodig om hetzelfde geluksgevoel te ervaren.’
Angst, depressie, concentratieproblemen, kankerverwekkende stoffen en lood dat je lichaam binnendringt; de lijst met gevaarlijke gevolgen is enorm lang. Toch wisten we hier tot voor kort niet veel van. ‘Dat komt omdat vapes, in tegenstelling tot sigaretten, niet gereguleerd worden’, leggen de artsen uit. ‘Uit onderzoek blijkt dat één vape gelijkstaat aan het roken van twee pakjes sigaretten. Dat zijn zo’n veertig sigaretten. In sommige illegale vapes zitten zulke grote hoeveelheden nicotine, dat het vergelijkbaar is met wel tweehonderd sigaretten.’
Illegale handel
Vervolgens laten de artsen een filmpje zien van een 18-jarige jongen die op de intensive care belandde door vapen. Hij stopte net op tijd, maar kampt nog steeds met hartkloppingen en beschadigde longen. Er klinkt rumoer in het klaslokaal. ‘Rookte hij negen vapes per week? Dat is wel heel veel’, klinkt het geschokt. De leerlingen verklaren de jongen voor gek, maar de hamvraag blijft: Waarom begin je met vapen, terwijl je eigenlijk al weet dat het schadelijk is?
‘Het zijn de smaakjes’, antwoordt een groepje jongens. Sinds 1 januari 2024 geldt een verbod op de verkoop van vapes met smaakjes, maar minderjarigen kunnen er nog steeds gemakkelijk aan komen. Via apps zoals Snapchat zou er illegaal gehandeld worden in elektronische sigaretten. Op aanvraag komt er iemand op een scooter langs om het snoepachtig geurende stokje af te leveren. ‘Ze zijn er in appel, framboos, watermeloen en nog veel meer. Sommigen vinden het lekker door de zoete smaak, en dat maakt het juist aantrekkelijk.’ De jongens achter in de klas vapen zelf niet, maar weten wel dat leeftijdsgenoten het cool vinden en het doen om erbij te horen.
Mosterd na de maaltijd
Volgens Lasham is vapen door de tabaksindustrie bedacht als vervanging voor roken. ‘Die zogenaamde lekkere smaakjes zorgen ervoor dat juist jullie verslaafd raken. Zo wordt vapen een opstapje naar sigaretten. Wisten jullie trouwens dat er elk half uur iemand sterft aan roken?’ Hoewel de leerlingen af en toe verbijsterd reageren op de feitjes van Lasham, lijken ze nog niet echt gealarmeerd. ‘Het is gezellig om te doen als je met elkaar aan het chillen bent’, zegt een van hen. Ze waarderen de presentatie van de kinderarts, maar zien het als mosterd na de maaltijd. ‘Jongeren doen het al, en als je het niet elke dag doet, beschouwen wij iemand niet als verslaafd’, merkt een vriendinnengroep op.
Preventieprogramma op scholen
Helder op School heeft verschillende lespakketten ontwikkeld voor diverse leeftijden en onderwijstypen. Deze lespakketten zijn gebaseerd op onderzoek naar wat wel en niet werkt, onder andere op basis van de richtlijnen voor verslavingspreventie binnen het onderwijs. Ze zijn beschikbaar voor het voortgezet onderwijs, voortgezet speciaal onderwijs en mbo. ‘Elk lespakket ziet er anders uit. Het ene lespakket, dat meer op de onderbouw is gericht, focust op het vasthouden van de sociale norm van niet-roken en niet-drinken. Terwijl het lespakket voor de bovenbouw zich richt op de risico’s en het vergroten van de weerbaarheid om ’nee’ te durven zeggen’, vertelt Hensen.
Daarnaast zijn er gastlessen door artsen van het initiatief Vapen #JouwKeuze, onder wie kinderarts Carole Lasham. Deze gastlessen hebben volgens Hensen veel impact, maar ze benadrukt dat structurele aandacht in het curriculum essentieel is: ‘Het is belangrijk dat niet alleen scholieren, maar ook hun omgeving wordt betrokken. Denk aan voorlichting voor schoolbesturen, trainen van docenten en ouderavonden voor ouders.’
Gezonde Leefstijl
Maruulke Prins, conrector van de middenbouw is blij met de komst van de artsen: ‘Als Gemeentelijk Gymnasium Hilversum vinden wij naast academische vorming, persoonlijke ontwikkeling een belangrijk onderdeel van ons curriculum. Daarom zijn we onder meer aangesloten bij het Gezonde School-programma van o.a. de GGD. Hierbij hoort het aandacht geven aan een gezonde leefstijl.’
Vertekend beeld
En juist dat is het probleem, vindt klasgenoot Laurine Beele (14). Volgens haar krijgt de jonge generatie door sociale media een vertekend beeld van veel dingen die niet normaal zijn. ‘Slechte gewoonten worden daar niet alleen genormaliseerd, maar als onschuldig en zelfs cool worden aangeprezen. Bizar!’, zegt Beele. ‘Ik kan er niet over uit dat de industrie ons doelgericht en bewust aan het ziek maken is. Je zou toch mogen verwachten dat er meer verantwoordelijkheid genomen wordt voor de gezondheid van mij en mijn leeftijdsgenoten?’ Maar Beele ziet ook dat er kansen zijn. Ze heeft zelf gemerkt dat bewuste omgang met sociale media veel kan opleveren. Daarom deelde zij op internationaal podium haar workshop ’Tox-detox-retox’ over haar eigen sociale mediaervaring en werkt ze aan trainingen voor scholen. ‘Maar ik denk dat volwassen er ook baat bij kunnen hebben’, lacht ze.
Dit interview is een publicatie van dagblad De Gooi en Eemlander. Het is geschreven door verslaggever Malou Lammertse en met toestemming gepubliceerd op de website van Tergooi MC.
E-mail nieuwsbrief